Praca socjalna w Polsce podlega ciągłym zmianom. Pomoc społeczna realizuje wiele projektów, które mają zwiększyć efektywność jej oddziaływań. W ostatnich latach nasiliły się działania ukierunkowane na rozdzielenie pracy socjalnej od świadczeń i usług realizowanych w ośrodkach pomocy społecznej. W całej Polsce wypracowywanych jest wiele modeli pracy socjalnej opartej na współpracy interdyscyplinarnej . Obecnie stoimy u progu wprowadzenia kolejnego instrumentu polityki społecznej w Polsce – centrum usług społecznych. Zarówno praktycy, jak i teoretycy pracy socjalnej i szerzej polityki społecznej postulują zmiany systemowe, które mają wpłynąć na większą skuteczność oddziaływań pomocy społecznej, a także na podniesienie jej rangi w systemie polityki społecznej. Również sami pracownicy socjalni dopatrują się potrzeby reform w systemie pomocy społecznej i postulują ich wdrożenie, szczególnie w zakresie wzmocnienia ich ról zawodowych i rangi zawodu oraz standardów pracy. Jednym z czynników mających wzmocnić realizację pracy socjalnej w Polsce było wprowadzenie w 2011 roku zapisów dotyczących superwizji w pracy socjalnej . Od czasu pierwszych zapisów odnoszących się do superwizji, a następnie ich doprecyzowywania ciągle jesteśmy w fazie wypracowania standardów superwizji pracy socjalnej w Polsce. Szczególnie w zakresie jej powszechnego zastosowania.
Superwizja w zawodach wsparcia społecznego, szczególnie w pracy filantropijnej, zaczęła się rozwijać już w XIX wieku, początkowo w amerykańskich i angielskich organizacjach. W XX wieku została zaimplementowana również do pracy socjalnej. W tym okresie Alfred Kadushin przedstawił swoją koncepcję superwizji pracy socjalnej, z której czerpiemy jej podstawy[1]. Jako pierwszy na polski grunt tę koncepcję przeniósł Jerzy Szmagalski. Pojęcie superwizja zostało zaczerpnięte z angielskiego słowa supervision, które oznacza nadzór, kontrolę, kierowanie. W praktyce jednak zastosowanie superwizji nie odnosi do czynności kontrolnych czy nadzorczych, ale do czynności konsultacyjno ‑wspierających, mających na celu wzmocnienie pracownika w wykonywaniu jego obowiązków służbowych, wydobyciu oraz rozwijaniu jego potencjału, wiedzy i umiejętności. Może być ona gwarantem jakości świadczonych przez pracownika socjalnego usług, przestrzeni do refleksji nad działalnością zawodową, swoją rolą i efektywnością prowadzonych oddziaływań oraz lepszego rozumienia zasad funkcjonowania zespołu pracowniczego i instytucji.
Z założenia superwizja w pracy socjalnej ma spełniać trzy funkcje:
Superwizję pracy socjalnej zaczęto zatem traktować jako metodę zawodowego doskonalenia pracowników socjalnych z funkcją edukacyjną, która służy m.in. aktualizacji wiedzy i umiejętności zawodowych, wdrażaniu nowych metod i narzędzi pracy socjalnej, oraz wspierającą w pokonywaniu psychologicznych trudności i konsultacyjną, opierającą się na kompetencjach innych specjalistów. W drugim zastosowaniu coraz częściej wskazuje się superwizję jako metodę zwiększającą efektywność jednostek organizacyjnych pomocy społecznej realizowaną obok funkcji edukacyjnej i wspierającej. Funkcja administracyjna natomiast została rozszerzona do zarządczej, sprowadzającej się do koordynacji i kontroli wykonywania zadań przez pracowników socjalnych, dbałości o wysoki standard funkcjonowania jednostki.
Prawnie superwizja pracy socjalnej w Polsce, zgodnie z zapisami art. 121a ustawy o pomocy społecznej, polega „na ustawicznym rozwoju zawodowym pracowników socjalnych, służącym utrzymaniu wysokiego poziomu świadczonych usług, zachowaniu i wzmacnianiu kompetencji zawodowych, udzielaniu wsparcia, poszukiwaniu źródeł trudności w pracy i możliwości ich pokonywania”[3], a prawo do korzystania z superwizji ma każdy pracownik socjalny.
Ustawa o pomocy społecznej określiła również warunki dla kandydatów na superwizorów pracy socjalnej: „Superwizorem pracy socjalnej może być osoba, która ukończyła szkolenie dla superwizorów pracy socjalnej, przystąpiła do egzaminu, zdała egzamin i uzyskała certyfikat superwizora pracy socjalnej”[4]. W Polsce funkcjonuje w 2019 roku dwudziestu czterech certyfikowanych przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej superwizorów pracy socjalnej. Kolejna grupa odbywa szkolenie, które ma ich przygotować do egzaminu certyfikacyjnego. Na polu superwizji pracy socjalnej funkcjonuje również wielu doświadczonych specjalistów, którzy pełnią funkcje konsultacyjno‑ wspierające, nieposiadających wskazanych certyfikatów. Jest to, szczególnie w tym okresie kształcenia przyszłych superwizorów pracy socjalnej, wyjście awaryjne, pozwalające na szersze zastosowanie superwizji pracy socjalnej. Podlega ono jednak wielu dyskusjom, w tym zasadności funkcjonowania tych specjalistów. Z jednej strony mamy standard wdrażania superwizji pracy socjalnej w Polsce[5], z drugiej jednak strony długą perspektywę pełnego zastosowania.
Obecnie superwizja pracy socjalnej znajduje coraz szersze zastosowanie nie tylko w zawodzie pracownika socjalnego, ale również w innych grupach zawodowych szeroko pojmowanego wsparcia społecznego.
Przypisy:
[1] A. Kadushin, Supervision in social work, New York 1976.
[2] J. Szmagalski, Superwizja pracy socjalnej. Zastosowania i dylematy, Warszawa 2019, s. 21–21.
[3] Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej (Dz.U. z 2015, poz. 1310, art. 121a ust. 1).
[4] Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej (Dz.U. z 2015, poz. 1310, art. 121a ust. 3).
[5] Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 grudnia 2016 r. w sprawie superwizji pracy socjalnej (Dz.U. z 2016, poz. 2087).
Bibliografia:
