Proces migracji zagranicznych jest zagadnieniem złożonym i wieloaspektowym. Stanowi problem rozpoznawany w kontekście badań demograficznych, socjologicznych i ekonomicznych. Rozważany jest także na płaszczyźnie gospodarczej, politycznej jak i prawnej. Wielu autorów analizujących procesy i ruchy społeczne podkreśla zarówno ich pozytywne, jak i negatywne implikacje.
Specyfikę migracji międzynarodowych cechuje wzrost liczby obcokrajowców rezydujących przede wszystkim w krajach wysokorozwiniętych. Argumentacja przemawiająca za decyzją o osiedleniu się w określonym miejscu, sprowadza się często do wyboru kraju najbogatszego i najlepiej rozwiniętego. Znaczącą implikacją stałej obecności i wzrostu liczby migrantów w krajach wysokorozwiniętych jest dodatni przyrost naturalny. Pozbywając się przybyszy, ludność Ameryki zmniejszyłaby się o 38%, Kanady o 19%, Niemiec o 15%, Francji, Belgii i Szwajcarii o 5-10%, zaś Włoch o 3%. (Bonasewicz, 2000).
We współczesnej literaturze analizującej procesy i przemiany społeczne można zaobserwować wyraźne wnioski sugerujące nasilające tendencje zmian kulturowych. Wyodrębnienia zasługują dwa główne nurty tychże przemian – po pierwsze nowe wpływy kulturowe, szczególnie ważne pod kątem pochodzenia i zasięgu oraz po drugie konsekwencje owych napływów przejawiające się w postaci przemian wzorów, postaw, wartości, mód, aspiracji etc. Podkreślany w literaturze, prasie i innych mediach aspekt przemian przejawianych w postaci konsekwencji, a idąc dalej w postaci zmian w życiu codziennym, skłania do wysunięcia wniosku o istotnych przemianach stylu życia (Palska, 1999). Style te, stanowiąc ekspresję społecznych podobieństw i różnic, dotyczą zarówno wymiaru jednostkowego, indywidualnego, ale także zbiorowego funkcjonowania międzyludzkiego. Omawiane zjawisko budzi szczególne zainteresowanie w odniesieniu do społeczności migrującej.
Analizując omawianą kwestię, należy zwrócić szczególną uwagę na upowszechniające się zjawisko powstawania etnicznych enklaw. Zdaniem M. Skoczek (2000), członków tychże enklaw charakteryzuje przyjmowanie postawy przetrwania z zachowaniem odrębnej tożsamości etnicznej, która polega na tworzeniu, czy też odtwarzaniu małych ojczyzn. Znamiennym atrybutem jest również izolacja przestrzenna oraz społeczno-kulturowa wobec społeczeństwa przyjmującego. Mówiąc o tożsamości należy odnosić ją tradycyjnie do etniczności, która wyraża się w przekonaniu o wspólnym pochodzeniu i posiadaniu jednej, wspólnej tradycji, wspólnej religii, wspólnej pamięci i interpretacji przeszłości oraz w utożsamianiu ojczyzny z jej historycznym terytorium.
Danilewicz (2007) upatruje konieczność rozpoznania społecznych konsekwencji przemieszczeń zagranicznych z perspektywy środowiskowej. Autorka opiera się na teorii sieci powiązań (network theory). Na podstawie badań wykazano, że zasoby kapitału społecznego w głównej mierze tworzą powiązania rodzinne, następnie przyjacielskie, grupy znajomych oraz sąsiadów. Powstałe sieci udzielają osobom migrującym pomocy dwutorowej. Polega ona na kumulowaniu informacji na temat kraju docelowego przed wyjazdem oraz pomocy uzyskanej podczas wyjazdu. Dzięki rozbudowanym łańcuchom osób, zwykle spokrewnionych, w dotychczas nieznanym środowisku migrant chroni się przed doznaniem licznych niepowodzeń.
Odmiennymi efektami migracji zagranicznych, w odniesieniu do społeczności wysyłającej są: 1) łagodzenie objawów kryzysów gospodarczych; 2) obniżenie stopy bezrobocia; 3) podwyższenie stopy życiowej ludności; 4) podtrzymanie wcześniej osiągniętego (także dzięki wyjazdom) poziomu życia; 5) modernizacja warsztatu pracy; 6) stworzenie warsztatu pracy, najczęściej usługowego (sklep, firma, taksówka); 7) poprawa warunków mieszkaniowych (budowa nowego domu, modernizacja starego); 8) zakup dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku; 9) wytworzenie się sfery usług w środowisku lokalnym (transportowych, opiekuńczych, pośrednictwa pracy); 10) tworzenie się nisz zawodowych; 10) marginalizacja migrantów (Danilewicz, 2007).
Szereg trudności niesie ze sobą także przyjęcie do swojego kraju społeczności innej narodowości. Masowy napływ imigrantów przyczynia się do powstania problemu związanego z „zarządzaniem” społecznością wielokulturową. Do głównych dylematów wymagających szybkiej interwencji należy zaliczyć stworzenie procedur naturalizacji imigrantów, określenie zasad współistnienia kultur etnicznych, przeciwdziałanie możliwej ksenofobii bądź rasizmowi. Istnieją dwie strategie podejmowane przez państwa przyjmujące. Jedną z nich jest polityka integracji, polegająca na zespoleniu społecznym, ekonomicznym oraz politycznym imigrantów. W obliczu nieskuteczności działań integracyjnych podejmowana jest również polityka wielokulturowości (Romaniszyn, 2000).
Bibliografia:
