Praca socjalna prowadzona w ośrodkach pomocy społecznej, w tym centrach usług społecznych wyznacz główny nurt polskiej pracy socjalnej. Współcześnie misją pracy socjalnej nie jest już tylko zabezpieczenie socjalne osób i rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, lecz przede wszystkim umożliwienie jednostkom i szerszym grupom społecznym funkcjonowania w zmieniających się realiach życia społecznego.
Wypracowanie na przestrzeni lat standardu usług pomocy i integracji społecznej potwierdziło fakt, dostrzeżenia przez administrację rządową i samorządową zmian w obszarze pracy socjalnej. Prawno-instytucjonalny model działania pracowników socjalnych, nie uwzględniał już tylko tradycyjnego ujęcie pracy socjalnej poprzez zastosowanie trzech metod: metody indywidualnego przypadku, grupowej i organizowani aspołeczności lokalnej, lecz domagał się rozwinięcia wielu nowych modeli pracy socjalnej, w tym wzorów pomagania osobom i rodzinom doświadczającym specyficznych trudności i problemów w funkcjonowaniu społecznym.
Pojawia się zatem pytanie Jakim zmianom na przestrzeni lat ulegała metodyka pracy socjalnej? Punktem wyjścia do poszukiwań odpowiedzi na postawione pytanie może stać się opis praktyki pracy socjalnej świadczonej przez pracowników socjalnych, uwzględniający posługiwanie się określonymi narzędziami.
Badania prowadzone przez Mariusza Granosika (2006) wskazały, że metodyka pracy socjalnej realizowana przez pracowników socjalnych zatrudnionych w ośrodkach pomocy społecznej składała się z kilku typów czynności wykonywanych w toku stałego cyklu pracy z klientami. Cykl ten był uruchamiany od momentu nawiązania pierwszego kontaktu z klientem, po którym następuje faza terenowa tj. sporządzenie wywiadu środowiskowego, opracowanie planu pomocy, kontrola i realizacja. Typy podejmowanych czynności w tej perspektywie dotyczyły: pracy nad dokumentacją, pracy nad kontaktem, pracy nad informacją i pracy nad planem pomocy, która to składa się z: konstruowania planu, jego negocjowania, pracy nad bezpieczeństwem socjalnym oraz pracy nad samodzielnością. Przy czym ten ostatni rodzaj pracy był nieproporcjonalny do poprzednich.
Zaprezentowany przez Mariusza Granosika (2006) obraz metodyki pracy socjalnej potwierdzał dominację czynności „urzędniczych” nad czynnościami zorientowanymi na klienta i wykazywał niezwykłą trwałość, a zarazem opór przed wprowadzeniem elementów profesjonalnej praktyki środowiskowej, otwartej na kliniczną pracę socjalną. Dodatkowo instytucjonalno-prawny charakter praktyki pracy socjalnej wydawał się być odporny na zmiany jakie wynikają z etosu pracy socjalnej.
Jednak pomimo bardzo sztywnego schematu postępowania pracowników socjalnych świadczących pracę socjalną w raz z upływem lat następowały w Polsce zmiany w zakresie metodyki pracy socjalnej. Na mocy ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r. wprowadzono kolejny instrument (znany na całym świcie i obligatoryjnie wykorzystywany) jakim był kontrakt socjalny. Kontrakt socjalny nie był jednak metodą, czy techniką zaczerpniętą z określonego modelu profesjonalnej pracy socjalnej. W swej istocie przynależał do narzędzi polityki społecznej i tworzył między pracownikiem socjalnym, a klientem relację asymetryczną (Kaźmierczak, 2011, s. 66). Innym narzędziem, który miał się przyczynić do efektywności świadczonej pracy socjalnej okazał się być projekt socjalny. Ustawowa definicja projektu socjalnego określa go jako: „zespół działań mających na celu poprawę sytuacji życiowej osób, rodzin, grup zagrożonych ubóstwem, marginalizacją i wykluczeniem społecznym” (art. 6, pkt. 18, tamże). Niezależnie od przyjętej definicji, wskazać należy, że projektowanie wpisuje się w postępowanie metodyczne kadr pomocy społecznej. Osią działań projektowych jest wywołanie zmiany korzystnej z punktu widzenia jednostki, rodziny, grupy, środowiska lokalnego czy instytucji pomocy społecznej (Wódz, Niesporek, 2010, s. 34–35)
Punktem kulminacyjnym w zakresie zmian, jakie zachodziły w metodyce pracy socjalnej w Polsce okazała się okres, w którym postanowiono oddzielić pracę socjalną od świadczeń pieniężnych pomocy społecznej, co spowodowało potrzebę opracowania nowych narzędzi. Służyły one głównie do zbierania informacji o sytuacji życiowej klienta, jego problemach, ale i sposobach ich rozwiązania. Były narzędziami niepowiązanymi z przyznawaniem świadczeń pomocy społecznej, lecz służyły przede wszystkim pracownikom socjalnych na kolejnych etapach metodycznej pracy socjalnej.
Praca socjalna jako profesja zorientowana na identyfikowanie i rozwiązywanie ludzkich problemów, ma i rozwija swoje podstawowe wartości i normy, które odnoszą się do współdziałania i samorealizacji jednostki. Realizacja ta jest możliwa dzięki wykształconym procedurom postępowania i ciągłemu zdobywaniu wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych (Radwan-Pragłowski, K. Frysztacki, 1998, s.274). Dlatego efektowna realizacja pracy socjalnej możliwa jest dzięki dobraniu i zastosowaniu odpowiednich metod.
Bibliografia:
